Beschreibung:

STEPHANE MANDELBAUM (1961-1986)Die Portrait von Kafka
circa 1985
Signé en bas à droite
Mine de plomb, crayon de couleurs et stylo bille sur papier
Rechts onderaan getekend
Grafiet, kleurpotlood en balpen op papier
Signed lower right
Graphite, coloured pencil and biros on paper
29,5 x 21 cmFootnotesProvenance / Herkomst
Don de l'artiste à l'actuel propriétaire
Collection privée/ Privécollectie, Bruxelles
Bibliographie / Bibliografie
"Stéphane Mandelbaum, une Monographie", sous la direction de Bruno Jean, Editions Martin de Halleux, 2022. Ill. p. 324
Nous remercions Monsieur Bruno Jean de nous avoir confirmé l'authenticité de ce dessin
We willen Bruno Jean bedanken voor het bevestigen van de echtheid van deze tekening
Atypique, personnelle, bouleversante, l'œuvre de Stéphane Mandelbaum fascine bien au-delà des frontières belges. En témoigne l'exposition que le Centre Pompidou lui consacre en 2019, et celle actuellement en cours au Drawing Center de New York.
L'œuvre intime, qui regroupe ses dessins au format A4 réalisés compulsivement au stylo-bille sur des feuilles volantes, qu'il surnommait ses « scraboutchas », sont l'expression de ses préoccupations les plus personnelles. On y retrouve les thèmes qui l'obsèdent depuis l'adolescence : la Shoah, la judéité, le sexe, le crime, ... Il y dresse des inventaires – meubles, vêtements, fétiches africains, revolvers –, des listes – officiers nazis, rescapés de la Shoah, camps de concentration, assassinés, suicidés, artistes ou écrivains qu'il admire – mêlés à des dessins d'une expressivité désarmante.
Ces thèmes composent une sorte de mythologie personnelle, entre fiction et réalité. Ils symbolisent son esprit de révolte, sa colère contre l'antisémitisme, renvoient à son identité de gangster et aux crimes qu'il revendique, jusqu'à celui qui mènera à son assassinat en 1986, le vol d'un Modigliani. Les quatre dessins présentés datent de cette année où il décède à l'âge de 25 ans, intense aussi bien sur le plan artistique que biographique. Dans l'un des dessins, il illustre, à la manière des cartes portulan du XVe siècle, le voyage qu'il effectue cette année-là au Congo, pays d'origine de sa femme Claudia. Il y ramène des statuettes, qu'il s'empresse de dessiner, aux côtés de croix gammées et de mots yiddish affirmant ses racines juives.
Ces quatre dessins, Mandelbaum les donne l'année de sa mort à Elie, un ami avec qui il collabore notamment sur la revue artistique et littéraire Revue et Corrigée (1978 – 1986) entre 1983 et 1986. Il y publie des dessins à plusieurs reprises, en compagnie d'artistes tels que Gabriel Belgeonne, Paul Trajman, ou encore son père Arié Mandelbaum.
En 1985, son ami Elie lui passe commande d'un projet d'affiche pour Le Procès, une pièce de théâtre adaptée du roman de Franz Kafka interprétée par la Magnanerie, groupe théâtral de l'U.P.J.B. (l'Union des Progressistes Juifs de Belgique), et dans laquelle il jouait. Mandelbaum livre ainsi son interprétation du récit de Kafka et réalise Die portrait von Kafka, dédicacé « pour El[l]ie », d'après une photographie célèbre de l'auteur pragois à l'âge de 5 ans. Il semble également y avoir représenté l'un des agents ayant procédé à l'arrestation injustifiée de Joseph K., le protagoniste du roman victime d'une situation cauchemardesque et sans issue. Il n'est pas surprenant que ce roman ait résonné chez l'artiste, notamment pour ses références à l'antisémitisme et sa critique de l'ordre.
Atypisch, persoonlijk en diep ontroerend, het werk van Stéphane Mandelbaum is fascinerend tot ver buiten de Belgische grenzen. Het Centre Pompidou wijdt in 2019 een tentoonstelling aan zijn werk en het Drawing Center in New York heeft er momenteel een.
Het intieme werk, dat zijn dwangmatige A4 balpen tekeningen op losse vellen papier samenbrengt, die hij de bijnaam "scraboutchas" gaf, zijn een uitdrukking van zijn meest persoonlijke zorgen. Ze bevatten thema's die hem sinds zijn adolescentie obsedeerden: de Shoah, joods zijn, seks, misdaad, etc. Hij maakte inventarissen - van meubels, kleren, Afrikaanse fetisjen, revolvers - en lijsten - van nazi-officieren, overlevenden van de Shoah, concentratiekampen, vermoorde mensen, zelfmoordenaars, kunstenaars en schrijvers die hij bewonderde - gemengd met ontwapenend expressieve tekeningen.
Deze thema's vormen een soort persoonlijke mythologie, ergens tussen fictie en werkelijkheid. Ze symboliseren zijn rebelse geest, zijn woede over het antisemitisme, zijn identiteit als gangster en de misdaden waarvoor hij de verantwoordelijkheid opeiste, waaronder de misdaad die leidde tot zijn moord in 1986, de diefstal van een Modigliani. De vier tentoongestelde tekeningen dateren uit het jaar waarin hij op 25-jarige leeftijd stierf, een intens jaar zowel artistiek als biografisch. In een van de tekeningen illustreert hij, op de manier van vijftiende-eeuwse zijn rebelse geest, de reis die hij dat jaar maakte naar Congo, het land van herkomst van zijn vrouw Claudia. Hij bracht beeldjes mee, die hij haastig tekende naast swastika's en Jiddische woorden die zijn Joodse wortels bevestigen.
In het jaar van zijn dood gaf Mandelbaum deze vier tekeningen aan Elie, een vriend met wie hij van 1983 tot 1986 samenwerkte aan het artistieke en literaire tijdschrift Revue et Corrigée (1978-1986). Hij publiceerde er meermaals tekeningen, naast kunstenaars als Gabriel Belgeonne, Paul Trajman en zijn vader Arié Mandelbaum.
In 1985 kreeg Mandelbaum van zijn vriend Elie de opdracht om een affiche te ontwerpen voor Het Proces, een toneelstuk bewerkt naar de roman van Franz Kafka en opgevoerd door de Magnanerie, een theatergroep van de U.P.J.B. (Union des Progressistes Juifs de Belgique), waarin Mandelbaum ook acteerde. Mandelbaum gaf zijn interpretatie van Kafka's verhaal en produceerde Die portrait von Kafka, opgedragen "voor El[l]ie", gebaseerd op een beroemde foto van de Praagse auteur op 5-jarige leeftijd. Het lijkt ook een afbeelding te zijn van een van de agenten die de onterechte arrestatie uitvoerden van Joseph K., de hoofdpersoon van de roman die het slachtoffer is van een nachtmerrieachtige situatie zonder uitweg. Het is niet verwonderlijk dat deze roman de kunstenaar aansprak, vooral vanwege de verwijzingen naar het antisemitisme en de kritiek op de orde.